Profilaktyka i skuteczne zapobieganie szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w życiu codziennym
Lekcja 5. Zasady profilaktyki COVID-19 i szerzenia się innych epidemii/pandemii
Kluczowe pojęcia
Kluczowe pojęcia dla tego tematu:
- epidemia - wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących
- pandemia - wg WHO to „rozprzestrzenianie się nowej choroby na całym świecie”; nie ma kryteriów określonych dla tego, co osiąga poziom pandemii, a co nie; nie ma progu przypadków lub zgonów, który umożliwia klasyfikowanie przypadku tą definicją
CDC klasyfikuje pandemię, jako epidemię, "która rozprzestrzeniła się na kilka krajów lub kontynentów, zwykle mająca wpływ na dużą liczbę ludzi". Epidemią określany jest „wzrost - często nagły - liczby przypadków choroby ponad to, co jest normalnie oczekiwane dla danej populacji w określonym obszarze”. Ostatni raz WHO ogłosiła pandemię podczas wybuchu H1N1 w 2009 r., który zainfekował prawie jedną czwartą światowej populacji.
- kwarantanna - odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych
- stan epidemii - sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii;
- stan zagrożenia epidemicznego - sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych;
- zagrożenie epidemiczne - zaistnienie na danym obszarze warunków lub przesłanek wskazujących na ryzyko wystąpienia epidemii;
- zakażenie - wniknięcie do organizmu i rozwój w nim biologicznego czynnika chorobotwórczego
- ognisko epidemiczne (ang. outbreak)- jest w słownikach epidemiologicznych określane jako epidemia ograniczona do zlokalizowanego (np. w obrębie miasta, instytucji, szpitala) wzrostu zapadalności na daną chorobę
Kluczowe pojęcia
Epidemie chorób zakaźnych według lat:
- 165–180 – epidemia ospy prawdziwej w imperium rzymskim
- 541–542 – epidemia dżumy w Cesarstwie Bizantyńskim, nazywana dżumą Justyniana
- 1346–1352 – epidemia dżumy w Europie (tzw. „czarna śmierć”), która zabiła ⅓ ludności kontynentu
- 1665 – epidemia dżumy w Londynie
- 1707 – epidemia dżumy w państwach biorących udział w wojnie północnej
- 1800 – wielka epidemia żółtej gorączki w Hiszpanii i Afryce Północnej.
- 1831 – epidemia cholery na Śląsku
- 1918 – pandemia grypy, która zabiła 50 milionów ludzi (tzw. grypa „hiszpanka”)
- 1963 – epidemia ospy prawdziwej we Wrocławiu
- 2003 – epidemia SARS
- 2003-2006 – epidemia ptasiej grypy
- 2009–2010 – pandemia grypy A/H1N1
- 2012 – epidemia MERS
- 2014–2016 – epidemia ebola
- 2020 – pandemia COVID-19
Profilaktyka w przykładowych epidemiach:
Cholera - zapobieganie polega głównie na ochronie ujęć wody i oczyszczaniu wody pitnej, a także izolacji chorych i nosicieli, myciu rąk i owoców oraz gotowaniu owoców morza. Od lipca 2009 roku w Polsce dostępna jest inaktywowana, doustna szczepionka przeciw cholerze o potwierdzonym profilu bezpieczeństwa, wysokim poziomie skuteczności i immunogenności.
Dżuma - profilaktyka polega na unikaniu kontaktu z dzikimi martwymi zwierzętami oraz sytuacji, w których może dojść do pogryzienia przez gryzonia (np. podczas karmienia); używaniu środków przeciw pchłom u zwierząt domowych. Pierwszą szczepionkę przeciw dżumie opracowano w 1890 roku. Dla każdej postaci poza płucną izolacja osób z kontaktu nie jest konieczna, podobnie jak profilaktyka antybiotykowa.
Grypa - w czasie trwającej epidemii wirusa A/H1N1 polski rząd wydał Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 grudnia 2009 r. w sprawie metod zapobiegania zakażeniom wirusem grypy, obejmowało ono właściwie tylko jedną metodę.. „Do dnia 30 czerwca 2010 r. wprowadza się metodę zapobiegania zakażeniu wirusem grypy, obejmującą przeprowadzenie szczepień ochronnych przeciwko temu zakażeniu”.
Żółta febra, ospa prawdziwa - szczepienie
Wspólny wykładnik to:
- Szczepienie jeśli jest
- Izolacja chorych
- Przestrzeganie podstawowych zasad higieny (mycie rąk, mycie produktów spożywczych)
Koronawirus CoV 2 - nowe zagrożenie
Koronawirusy są grupą wirusów występującą głównie wśród zwierząt. Wśród ludzi przed rokiem 2002 występowały najczęściej 2 z nich. Powodowały kilkanaście procent infekcji wirusowych pojawiających się co roku, określanych jako tzw. przeziębienia.
Potem w 2002 roku pojawił się wirus SARS – powodujący ostrą ciężką niewydolność oddechową. Wirus ten spowodował duże zamieszanie, ze śmiertelnością ok. 10%, ale ograniczył swój zasięg do określonego regionu i po kilku miesiącach znikł.
Potem po kilku latach pojawił się wirus nazwany MERS – który powodował również ciężki przebieg choroby u ludzi, ze śmiertelnością na poziomie ok. 35%, wirus ten nadal krąży w populacji zwierzęcej (wielbłądy) ale - wg obecnej wiedzy - nie przenosi się z człowieka na człowieka.
Obecnie ok. stycznia 2020 obserwujemy rozprzestrzenianie się nowego koronawirusa nazwanego SARS- CoV 2 , powoduje on chorobę COVID 19. Pierwsze zachorowania wystąpiły prawdopodobnie w listopadzie 2019 roku w Chinach.
Przegląd piśmiennictwa
Ren SY, Wang WB, Hao YG, Zhang HR, Wang ZC, Chen YL, Gao RD. Stability and infectivity of coronaviruses in inanimate environments. World J Clin Cases. 2020 Apr 26;8(8):1391-1399. doi: 10.12998/wjcc.v8.i8.1391.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7190947/pdf/WJCC-8-1391.pdf
Publikacja zawiera przegląd dotychczasowych wyników badań w zakresie skażenia środowiska wokół pacjentów z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 a także czasu przeżywania i zachowania zakaźności wirusów obecnych w środowisku.
W badaniu środowiska wokół pacjentów z COVID-19 wykazano obecność wirusa w 13 (87%) z 15 miejsc w pokojach chorych i 3 (60%) z 5 miejsc badanych w toalecie (muszla klozetowa, zlew i klamka), co sugeruje, że bezpośrednie otoczenie chorego jest intensywne skażone. Próbki z przedpokoju i korytarza były ujemne.
W badanym powietrzu siedmiu oddziałów szpitala (próbki pobierano trzy razy dziennie przez trzy dni) wirus SARS-CoV-2 stwierdzono w 29% pobranych próbek.
SARS CoV-2 może przez co najmniej 30 minut utrzymywać się w powietrzu w zamkniętych miejscach, takich jak autobus. Wniosek ten jest wynikiem obserwacji przeprowadzonej w Chinach. Podróżujący, zakażony SARS-CoV-2, podczas swojej dwugodzinnej podróży autobusem z miejsca A do B zainfekował ośmiu pasażerów. Odległość od zakażonego do osób, które uległy zakażeniu wynosiła od 0,5 do 4,5 m. Autobus nie został zdezynfekowany w miejscu B i 30 minut później wyruszył w drogę powrotna w czasie której zakażeniu uległ pasażer siedzący obok miejsca zajmowanego poprzednio przez pasażera z COVID-19. Pasażerowie autobusu nie nosili masek.
Chin AWH, Chu JTS, Perera MRA, Hui KPY, Hui-Ling Y, Chan MCW, Peiris M, Poon LLM. Stability of SARS-CoV-2 in different environmental conditions. Lancet Microbe 2020 Published Online April 2, 2020 https://doi.org/10.1016/ S2666-5247(20)30003-3
https://www.thelancet.com/journals/lanmic/article/PIIS2666-5247(20)30003-3/fulltext
Przegląd piśmiennictwa
Ocena wpływu temperatury na przeżywalność/zakaźność SARS-CoV-2:
- wirus jest wysoce stabilny w temp. 4oC,
- w temperaturze 70oC wirus ulega inaktywacji po 5 minutach.
Ocena wpływu typu powierzchni na przeżywalność/zakaźność SARS-CoV-2
Po doświadczalnym skażeniu różnych powierzchni i pozostawieniu ich w temperaturze pokojowej (22oC) i przy wilgotności 65% stwierdzono brak zdolnych do zakażania cząstek wirusa:
- na papierze do drukarek i bibule – po 3 godzina,
- na drewnianych powierzchniach i tkaninach – po 2 dniach,
- na szklanych powierzchniach i banknotach – po 4 dniach,
- na powierzchniach ze stali nierdzewnej i plastiku – po 7 dniach.
Wykrywalny, zakaźny poziom wirusa stwierdzono po 7 dniach na zewnętrznej warstwie maski chirurgicznej.
Zapamiętaj różnice
Epidemie przyszłości
Naukowcy wyznaczyli trzy stosunkowo mało znane choroby, które ich zdaniem mogą spowodować kolejną globalną epidemię. Gorączka Lassa, Bliskowschodni Zespół Niewydolności Oddechowej (Mers) i wirus Nipah są na szczycie listy 10 priorytetowych chorób, które Światowa Organizacja Zdrowia zidentyfikowała jako te, które mogą spowodować kolejny poważny wybuch.
Co tydzień ECDC (Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób) publikuje sprawozdanie na temat zagrożeń związanych z chorobami zakaźnymi. W sprawozdaniu z tygodnia 8-14 listopada wskazuje na zagrożenia, obok COVID-19, takie jak: wirus Zachodniego Nilu, odra (od 9 października 2020 nowe przypadki zostały zgłoszone przez cztery kraje: Niemcy -9, Irlandia -1, Hiszpania -2 i Szwecja -1).
Dr Marie-Paule Kieny, asystent dyrektora generalnego WHO, mówi - "Oprócz znanych zagrożeń - takich jak Ebola i inne - są też te wirusy, które są znane, ale są uważane za bardzo łagodne. Niestety mogą mutować i stać się bardziej niebezpieczne dla ludzi. Są to rzeczy, które są zupełnie nieznane nam w tej chwili”.
Istnienie na świecie targów żywności oferujące ubój zwierzęcia tuż przed zakupem uważane jest za kolejne potencjalne źródło nowych mutacji bakterii i wirusów. Nietoperze, węże, szczury i jaszczurki – to tylko część oferty targu w Tomohon. Niektórzy rzeźnicy zabijają też psy. Ten targ jest jak stołówka dla zwierzęcych patogenów. Jedzenie dzikich zwierząt to igranie z ogniem – powiedział Wiku Adisasmito, jeden z głównych indonezyjskich ekspertów ds. walki z koronawirusem, którego cytuje "New York Times".
To czy kolejna epidemia wybuchnie nie powinno podlegać wątpliwości. Natomiast to kiedy to nastąpi oraz na jaką skalę zależy już wyłącznie od człowieka, zarówno od postępu nauki jaki generuje jak i jego stylu życia codziennego. Zalecenia postępowania, zasady higieny, profilaktyka zdrowotna, zasady racjonalnej antybiotykoterapii przytoczone w niniejszym szkoleniu mają na celu zwiększenie naszej świadomości zdrowotnej w zakresie profilaktyki chorób zakaźnych, a więc w jakimś stopniu ich wdrożenie w życie może wpłynąć na odwleczenie w czasie wybuchu kolejnej epidemii.
Odpowiedz na pytania i zdobądź certyfikat
Rozpocznij test
