Profilaktyka i skuteczne zapobieganie szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w życiu codziennym​

Lekcja 4. Zasady profilaktyki nowych, antybiotykoodpornych zakażeń MDR, XDR, Klebsiella pneumoniae NDM​

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR- Antimicrobial resistance) to oporność drobnoustroju na lek przeciwdrobnoustrojowy, na który był wcześniej wrażliwy. Rozwija się, gdy mikroorganizm mutuje lub nabywa gen oporności. Oporne organizmy (w tym bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki i robaki) są w stanie wytrzymać atak leków przeciwdrobnoustrojowych, takich jak antybiotyki, leki przeciwwirusowe i przeciwmalaryczne, przez co standardowe metody leczenia stają się nieskuteczne, a infekcje utrzymują się i mogą rozprzestrzeniać się na inne osoby.​

Mikroorganizmy, u których rozwija się oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, są czasami nazywane „superbakteriami”.​

Kluczowe fakty​

  • Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) zagraża skutecznemu zapobieganiu i leczeniu coraz większej liczby infekcji wywoływanych przez bakterie, pasożyty, wirusy i grzyby.​
  • Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest coraz poważniejszym zagrożeniem dla globalnego zdrowia publicznego, które wymaga działań we wszystkich sektorach rządowych i społeczeństwie.​
  • Bez skutecznych środków przeciwdrobnoustrojowych do zapobiegania i leczenia zakażeń, procedury medyczne, takie jak przeszczep narządów, chemioterapia raka, leczenie cukrzycy i duże operacje (na przykład cięcie cesarskie lub protezy stawu biodrowego), stają się bardzo ryzykowne.​
  • Koszt opieki zdrowotnej dla pacjentów z opornymi infekcjami jest wyższy niż opieki nad pacjentami z nieopornymi infekcjami ze względu na dłuższy czas trwania choroby, dodatkowe testy i stosowanie droższych leków.​

​

Co przyspiesza powstawanie i rozprzestrzenianie się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe?​

AMR występuje naturalnie w czasie, zwykle w wyniku zmian genetycznych. Jednak niewłaściwe stosowanie antybiotyków, ich nadużywanie czy też podawanie bez profesjonalnego nadzoru przyspiesza ten proces. Przykłady takiego niewłaściwego stosowania obejmują przyjmowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w przypadku infekcji wirusowych, takich jak przeziębienie i grypa, oraz podawanie środków przeciwdrobnoustrojowych zwierzętom i rybom jako stymulatorów wzrostu.​

Mikroby odporne na środki przeciwdrobnoustrojowe znajdują się w ludziach, zwierzętach, żywności i środowisku (w wodzie, glebie i powietrzu). Mogą rozprzestrzeniać się między ludźmi i zwierzętami. Słaba kontrola zakażeń, nieodpowiednie warunki sanitarne i niewłaściwe obchodzenie się z żywnością sprzyjają rozprzestrzenianiu się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.​​

CPE- PAŁECZKI JELITOWE ENTEROBACTERIACEAE WYTWARZAJĄCE KARBAPENEMAZY (CPE – ang. Carbapenemase Producing Enterobacteriaceae)​

Pałeczki jelitowe są to bakterie, które bytują w przewodzie pokarmowym każdego człowieka. Karbapenemy są to antybiotyki, które stosowane są w leczeniu ciężkich zakażeń. Szczepy CPE oznaczają grupę pałeczek jelitowych, które nabyły oporność na większość antybiotyków, w tym na karbapenemy. Rozprzestrzenianie się szczepów CPE zostało już wyjaśnione powyżej w kontekście AMR.

Czy obecność w Twoim organizmie szczepu CPE naraża Cię na zakażenie? ​

W zdecydowanej większości przypadków szczepy CPE bytują w przewodzie pokarmowym nie stanowiąc zagrożenia i nie powodując powstania objawów zakażenia – jest to tzw. nosicielstwo w przewodzie pokarmowym. W niektórych sytuacjach szczep CPE może spowodować zakażenie, np. podczas chemioterapii przeciwnowotworowej, gdy masz założony cewnik do pęcherza moczowego lub gdy leczony jesteś w oddziale intensywnej terapii. ​

Jak dochodzi do nabycia szczepu CPE? ​

Bakteria może łatwo rozprzestrzeniać się w środowisku szpitalnym lub w domach opieki, najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z innym chorym, który jest nosicielem szczepu CPE. ​

Kogo należy informować o wykrytym wcześniej nosicielstwie szczepu CPE? ​

W przypadku przyjęcia do szpitala lub powstania objawów zakażenia, należy poinformować lekarza leczącego o fakcie wcześniejszego stwierdzenia szczepu CPE. Na karcie informacyjnej wypisywanego pacjenta powinna być dokonana adnotacja o stwierdzeniu bakterii CPE. ​

Czy należy leczyć nosicielstwo szczepu CPE w przewodzie pokarmowym? ​

Nie należy leczyć nosicielstwa szczepu CPE w przewodzie pokarmowym. Konieczność leczenia występuje, gdy powstają objawy zakażenia wywołane przez tę bakterię, do których należą m.in. zakażenie dróg moczowych, zakażenie rany chirurgicznej. Szczepy CPE nie powodują biegunki i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. 

Jakie działania są podejmowane w szpitalu wobec pacjentów będących nosicielami lub zakażonych szczepem CPE? ​

W każdym szpitalu pacjent ze szczepem CPE musi być poddany izolacji na osobnej sali lub z innymi pacjentami, u których stwierdzana jest ta sama bakteria. Pacjent ze szczepem CPE może być odwiedzany przez członków rodziny i znajomych, pod warunkiem przestrzegania zasad mycia i/lub dezynfekcji rąk przed kontaktem z odwiedzanym i bezwzględnie przed wyjściem z sali. Po wyjściu z sali izolacyjnej osoby odwiedzające powinny opuścić oddział; nie można wchodzić na inne sale chorych. ​

Czy należy podejmować dodatkowe środki ostrożności w warunkach domowych? ​

W warunkach domowych należy przestrzegać prowadzenia częstego mycia rąk. Istotną rolę odgrywa należyta higiena osobista, przestrzeganie zasady rozdziału ręczników domowników oraz częste mycie toalety. Nie są zalecane inne środki ostrożności, jak również ograniczanie kontaktu z domownikami. Nie jest konieczne ograniczanie przebywania w miejscach publicznych oraz w miejscu pracy.​

 Czy można pozbyć się bakterii CPE? ​

Nosicielstwo w przewodzie pokarmowym może utrzymywać się przez miesiące. Większość pacjentów pozbywa się nosicielstwa w okresie do 6 miesięcy. Pozbycie się bakterii CPE powinno zostać potwierdzone w co najmniej dwóch badaniach wymazu z odbytu i jednym badaniu genetycznym lub trzech posiewach wykonanych w odstępie co najmniej 48 godz. Pobranie materiału musi być wykonane przez personel medyczny lub laboratoryjny. 

Czy fakt kolonizacji pacjenta szczepem CPE może skutkować ograniczeniami w dostępie do placówek ochrony zdrowia? ​

Absolutnie nie, niedopuszczalne jest, aby szpital, dom opieki odmawiał lub opóźniał wykonanie świadczeń zdrowotnych lub opiekuńczych ze względu na obecność szczepu CPE. Każdy szpital powinien dysponować salą izolacyjną umożliwiającą bezpieczny pobyt pacjenta skolonizowanego lub zakażonego szczepem CPE. ​

Co należy zrobić w sytuacjach przeprowadzania badań w placówkach ochrony zdrowia? ​

W czasie wizyty w placówkach ochrony zdrowia w celu przeprowadzenia badania (np. badania krwi, USG, tomografia, itp.) należy skrupulatnie przestrzegać higieny rąk (mycie i/lub dezynfekcja). W przypadku pobierania krwi nie jest konieczne podejmowanie innych działań niż zwrócenie uwagi, czy personel medyczny przestrzega zasad higieny rąk. W przypadku wykonywania badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa, należy poprosić o wykonanie dezynfekcji powierzchni aparatu po przeprowadzeniu badania. ​

Jak sprawdzić ustąpienie nosicielstwa szczepu CPE? ​

Badania na ustąpienie nosicielstwa szczepu CPE można przeprowadzić nie wcześniej niż 1 miesiąc po ostatnim badaniu, w którym wykryto szczep CPE.

Wspólne oświadczenie Biura Regionalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) na Europę i Azję Środkową, Przedstawicielstwa Subregionalnego Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) w Azji Środkowej oraz WHO / Europa, 12 listopada 2020 r​

„Jako trójstronni partnerzy, Regionalne Biuro Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) dla Europy i Azji Środkowej, Przedstawicielstwo Subregionalne Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) w Azji Środkowej oraz WHO / Europa są zjednoczone w poparciu dla Światowego Tygodnia Wiedzy o Środkach Przeciwdrobnoustrojowych (WAAW- World Antimicrobial Awareness Week) 2020.​

Od 2015 roku WAAW koncentruje się na podnoszeniu świadomości i edukacji w zakresie odpowiedzialnego i rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. Wcześniej Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, w tym roku zmieniono jego nazwę na Światowy Tydzień Wiedzy o Środkach Przeciwdrobnoustrojowych, aby odzwierciedlić zakres inicjatywy. Środki przeciwdrobnoustrojowe obejmują antybiotyki, środki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniacze, które są krytycznymi narzędziami do leczenia chorób ludzi, zwierząt i roślin.​

WAAW jest szczególnie ważny w tym roku, ponieważ kryzys COVID-19 zwiększa nadużywanie i nadużywanie środków przeciwdrobnoustrojowych, w tym antybiotyków. Jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, może to pogorszyć narastające, długoterminowe problemy oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR).

Trójstronni partnerzy uznają potrzebę dostępu do środków przeciwdrobnoustrojowych, ponieważ są one niezbędne do zapewnienia zdrowia ludzi i zwierząt, zaopatrzenia w żywność i bezpieczeństwa żywności. Kraje muszą jednak przyspieszyć wdrażanie swoich krajowych strategii i polityk w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w różnych sektorach, a także zaangażować się w zwalczanie pojawienia się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.​

AMR to globalny kryzys. Nie ma czasu na czekanie. Każdy ma do odegrania rolę w zachowaniu skuteczności środków przeciwdrobnoustrojowych. Trójstronni partnerzy wzywają państwa członkowskie do wzmocnienia środków zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, szerokiego nagłaśniania globalnego wyzwania i zachęcania ludzi do zmiany zachowania w zakresie stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. Agencje zdrowia ludzi i zwierząt, sektory środowiska i żywności, a także społeczeństwo obywatelskie muszą połączyć wysiłki w celu zachowania skuteczności przeciwdrobnoustrojowej poprzez wielosektorowe podejście „Jedno zdrowie”.​

Kryzys AMR dotyczy wszystkich. Działajmy więc dla dobra całej ludzkości.”​

Światowy Tydzień Wiedzy o Środkach Przeciwdrobnoustrojowych 2020 przypada na 18–24 listopada 2020 r. ​

 Wpływ pandemii COVID-19 na stosowanie antybiotyków był różny w poszczególnych krajach. W niektórych krajach użycie antybiotyków dramatycznie spadło jako skutek uboczny blokady, dystansu fizycznego oraz lepszej higieny rąk i układu oddechowego. Niestety, w innych sytuacjach użycie antybiotyków wzrosło niepokojąco, ponieważ ludzie błędnie wierzą, że antybiotyki pomogą leczyć lub chronić przed COVID-19. Ponieważ tegoroczny Światowy Tydzień Wiedzy o Środkach Przeciwdrobnoustrojowych (WAAW) odbywa się podczas pandemii COVID-19, daje nam to możliwość skupienia się na zapobieganiu pogłębieniu przez pandemię trwającego kryzysu oporności na antybiotyki.​

Podczas WAAW 2020 WHO / Europe będzie promować odpowiedzialne i rozważne stosowanie antybiotyków w różnych sektorach, przy współpracy różnych zawodów - od weterynarzy po lekarzy, farmaceutów po rolników. Projekt WAAW podniesie również świadomość na temat innych niezbędnych środków przeciwdrobnoustrojowych poza antybiotykami, na które również wpływa oporność.

Profilaktyka rozprzestrzeniania się „superbakterii”:​

  • jeśli przyjmujesz antybiotyk to pełny cykl leczenia powinien zostać zakończony - nie oszczędzaj kilku dawek antybiotyku na przyszłość!!! Takie zachowanie może generować powstanie oporności danej bakterii na dany antybiotyk, co skutkuje jego nieskutecznością w przyszłości,​
  • nie wymuszaj na lekarzu antybiotyku, nie każda infekcja wymaga jego zastosowania (im mniej będziemy ich stosować tym większa szansa, że na dłużej pozostaną skuteczne),​
  • nie zmieniaj dawki zaleconej przez lekarza,​
  • jeśli jesteś w posiadaniu niewykorzystanych / przeterminowanych antybiotyków nie wyrzucaj ich do odpadów komunalnych, czy do kanalizacji tylko oddaj w aptece w celu bezpiecznej utylizacji,​
  • nie użyczaj antybiotyku, który przepisany został dla Ciebie innym osobom,​
  • edukuj dzieci, w wielu krajach europejskich odsetek przepisywanych antybiotyków jest najwyższy u dzieci, uczenie dzieci o różnych rodzajach drobnoustrojów, a także o narastających problemach związanych z opornością na antybiotyki przy zbędnym ich stosowaniu, powinno zwiększyć świadomość rozważnego stosowania antybiotyków u dzieci, które są naszym przyszłym pokoleniem użytkowników,


  • zmniejszaj ryzyko zakażenia swojego zwierzęcia (zwierząt), które może wymagać leczenia antybiotykami, utrzymuj je w zdrowiu poprzez spacery, dobre odżywianie, odpowiednie szczepienia, dbałość o czyste legowisko i regularne kontrole weterynaryjne,​
  • jeśli weterynarz przepisze antybiotyki zwierzęciu (zwierzętom) postępuj zgodnie z podanymi instrukcjami i nie zmieniaj dawkowania ani nie przerywaj terapii wcześniej,​
  • jeśli weterynarz przepisze antybiotyki zwierzęciu (zwierzętom), nie używaj ponownie antybiotyków przepisanych na wcześniejszą chorobę oraz nie dawaj ich innym zwierzętom lub właścicielom zwierząt, a niewykorzystane lub przeterminowane produkty zutylizuj odpowiednio.​

Przejdź do kolejnego rozdziału

Zasady profilaktyki COVID-19 i szerzenia się innych epidemii lub pandemii 20min

lub

Rozpocznij test arrow right icon